Topraklama
Elektrik
tesislerinde aktif olmayan bölümler ile sıfır iletkenleri ve bunlara bağlı
bölümlerin, bir elektrot yardımı ile toprakla iletken bir şekilde
birleştirilmesine topraklama denilmektedir. Topraklamanın amacı; meydana
gelebilecek bir hata durumunda oluşacak adım ve dokunma gerilimlerinin insan
hayatını tehlikeye sokacak mertebede olmasını önlemek veya bu tehlikeli
gerilimleri tamamen ortadan kaldırmaktır.
Topraklama elektrikli
sistemlerin düzgün çalışabilmesi için ve elektriksel arızalarda can güvenliğini
sağlamak açısından mutlaka yapılması gereken bir sistemdir. Elektrik, insanoğlu
için vazgeçilmez güç olmasının yanında, statik elektrik önlemi alınmadığında,
topraklama yapılmadığında kötü sonuçlar doğurabilecek bir enerji kaynağıdır.
Temel Topraklaması; en
sağlıklı topraklama yöntemlerinden biridir. Binaların henüz inşaatın
başlangıcında temel aşamasında iken temel topraklamasına başlanması gerekir.
Temelde inşaat demirleri arasından döşenen galvaniz iletken ile yapılır. Bu
iletken belirli aralıklarla inşaat demirlerine bağlanır. Yine belirlenen birkaç
noktadan topraklama iletkeninden uçlar dışarı çıkarılıp bağlantı filizi olarak
bırakılır. Bu uçlar eşpotansiyel topraklama baralarına bağlandıktan sonra
topraklanmak istenen tüm sistemler bu baralara bağlanarak topraklanmış olurlar.
Temel Topraklayıcı
kapalı bir ring şeklinde yapılmalıdır ve binanın dış duvarlarının temellerine
veya temel platformu içine yerleştirilmelidir. Çevresi büyük olan binalarda
temel topraklayıcı 20x20 m’lik gözlere bölünmelidir. Her birkaç metrede bir
inşaat demirlerine bağlantı yapılmalıdır.
Topraklama Şeridi Nasıl
Olmalıdır?
TS 914 EN ISO 1461 ve TS
EN 62305-3 standartlarına uygun olarak üretilen topraklama şeridinde Sıcak
Daldırma Galvaniz Kaplama tekniği kullanılmalıdır. Bu teknikle üretilen
topraklama şeridi, erimiş haldeki çinko banyosuna daldırılarak, yüzeyinde
çinko-demir alaşımından oluşan, korozyona karşı bir kaplama elde edilir.
Bina ve tesislerde
kullanılacak olan bir topraklama şeridi aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır:
1. Sıcak Daldırma Galvaniz
Kaplama tekniği ile üretilmelidir.
2. Galvaniz kaplama
kalınlığı asgari 70 mikron olmalıdır. (TS EN 62305-3 Çizelge 7)
3. Korozyonun başlama
noktası sayılabilecek olan kenar kısımlarının mutlaka galvaniz ile kaplı olması
gerekir
Sıcak Daldırma Galvaniz
Kaplama yöntemi kullanılarak üretilen topraklama şeridinin, etkin olarak
görevini yapabilme süresi, kullanıldığı yere göre farklılıklar göstermekle
birlikte, galvanizin ömrü, bakım gerektirmeksizin 20 ila 60 yıldır.
Sıcak daldırma galvaniz
kaplamada, çinkonun aşınma hızının yavaş olması kaplamanın ömrünü uzatmaktadır.
Ayrıca kaplamanın darbeye hedef olan noktalarında veya kesim yapılan yerlerinde
katodik bir koruma tabakası oluşmakta ve bu koruma çinko tamamen yok oluncaya
kadar devam etmektedir.
Pre-galvanizli Sacların
Topraklama Şeridi Olarak Kullanılması Halinde Hangi Sonuçlar Ortaya Çıkar?
Pre-galvaniz yöntemi ile
üretilen sacların topraklama şeridi olarak kullanılması durumunda;
* Kaplama kalınlığının
sadece 15 ile 30 mikron arasında olması nedeniyle, pre-galvaniz topraklama
şeridi paslanmaya karşı yeterli direnci gösteremez ve çok kısa bir süre içinde
dahi paslanma başlar ve topraklama şeridi görevini yerine getiremez olur.
Dilimleme esnasında,
sacın metal kenarları ortaya çıkmakta ve korozyona karşı tamamen korumasız
kalmakta, bu da korozyonun başlama ve etkinleşme sürecini hızlandırmaktadır.
Dilimleme esnasında
oluşan mekanik ve fiziksel etkiler nedeniyle, galvaniz kaplama yüzeyi,
öncelikle kenarlardan başlayacak şekilde, metal yüzeyden ayrılmakta, sökülmekte
ve dökülmektedir. Bunun tabi sonucu olarak paslanma inanılmaz bir hız ile
kendini göstermektedir.
* Pre-galvaniz
topraklama şeridi kullanılan bina ve tesislerde, topraklama işlevi yerine
getirilemediği için, çok ciddi ve hatta bazen telafisi mümkün olmayan (ölümle
sonuçlanan kazalar, yangınlar vb.) zararlar ortaya çıkmaktadır.
* Topraklama malzemesi olarak
kullanılmaya uygun olmayan pre-galvaniz ürünlerin kullanılması durumunda ülke
ekonomisi de ciddi zararlar görmektedir.